Medycyna potrafi zaskakiwać. Są tego niezbite dowody – na przykład historia odkrycia Helicobacter pylorii. Jedno z najczęściej leczonych obecnie przewlekłych zakażeń jeszcze 40 lat temu nie istniało w ogóle w zbiorowej świadomości medycznych autorytetów. Mimo iż jeszcze pod koniec XIX w. Walery Jaworski na Uniwersytecie Jagiellońskim opisał spiralne bakterie, które obserwował w osadzie z popłuczyn żołądka pacjentów, aż do lat 80. XX w. bakteryjna teoria etiologii choroby wrzodowej żołądka była odrzucana na korzyść koncepcji nadmiernego stresu i zbytniej kwasowości soku żołądkowego. Dopiero opublikowana w 1982 r. praca dwóch Australijczyków: Robina Warrena – patologa i Barry’ego Marshalla – internisty zwróciła oczy świata na małą helikalną bakterię. Później było jeszcze ciekawiej. Długo nie można było wyhodować tej bakterii. Jakże wielkie było zaskoczenie badaczy, gdy po wyjątkowo długim 6-dniowym weekendzie wielkanocnym w końcu się udało. Okazało się, że H.pylori rosła na pożywce dłużej niż inne bakterie, a jej znalezienie uniemożliwiało standardowe wtedy usuwanie szalek do wzrostu bakterii po zaledwie dwóch dniach. Sposób udowodnienia powiązania choroby wrzodowej z badaną bakterią był równie dużym zaskoczeniem – Marshall, nie mogąc przeprowadzić szeroko zakrojonych badań klinicznych, zdecydował się sam wypić zawiesinę bakterii uzyskanych od swojego 66-letniego pacjenta z zapaleniemżołądka. Wystąpienie bólów brzucha i wymiotów oraz potwierdzenie infekcji w obrazie histopatologicznym u zdrowego uprzednio

Mimo że testosteron został wyodrębniony (Laqueur), a następnie zsyntetyzowany (A. Butenandt i L. Ružička) przed ponad 80 laty, to w dalszym ciągu jego rola w organizmie człowieka nie jest do końca poznana. Wiemy, że hormon ten odpowiada m.in. za kształtowanie płci i cech płciowych w życiu płodowym, wpływana spermatogenezę, wykształcanie się wtórnych cech płciowych, ma działanie anaboliczne, pobudza rozwój gruczołu krokowego. Mniej znanym, ale równie istotnym obszarem działania testosteronu jest sfera psychiczna. Temu zagadnieniu poświęcony jest artykuł Rola suplementacji testosteronu w psychiatrii. Wyniki badań pokazują, że testosteron łagodzi przebieg depresji i wykazuje działanie poprawiające nastrój. U starszych mężczyzn, według niektórych publikacji, testosteron poprawia pamięć i inne funkcje poznawcze. W schizofrenii niedobór testosteronu jest związany z działaniem leków neuroleptycznych. Suplementacja testosteronem może dawać korzystne efekty również w chorobie afetywnej dwubiegunowej i w ADHD, jednak kwestia ta wymaga dokładniejszych badań. Suplementacja w ciąży wg rekomendacji Polskiego Towarzystwa

Medycyna rodzinna ma już ponad 25 lat. Ćwierćwiecze to czas, w którym wiele można zbudować, ale równie wiele można zburzyć. Przyglądając się kondycji tej specjalizacji na przestrzeni lat można przyznać, że została zbudowana na mocnych fundamentach. Mimo zmieniających się opcji politycznych i różnych pomysłów na nią (zmieniały się m.in. zakres kompetencji, godziny przyjmowania, dostępne w POZ badania), na początku 2019 r. medycyna rodzinna jest już na dobre zakorzeniona w krajobrazie polskiej medycyny. Mając okazję prowadzić pacjentów w Podstawowej Opiece Zdrowotnej od ponad 11 lat, widzę zmiany na lepsze – coraz więcej osób dostrzega różnicę między lekarzem rodzinnym a internistą i pediatrą. Kilkanaście lat temu odrębność ta nie była oczywista nawet dla studentów medycyny. Młodzi adepci sztuki medycznej coraz częściej widzą siebie w pracy w Podstawowej Opiece Zdrowotnej, co kilkanaście lat temu przegrywało z chęcią pracy w szpitalu. Cieszy też, że w ocenach satysfakcji pacjenta lekarze rodzinni zajmują pierwsze miejsce – świadczenia udzielane w POZ zostały ocenione na poziomie „dobry” i „bardzo dobry” przez ponad 60% pacjentów (m.in. ankieta NFZ z 2016 r.). Niemniej wciąż wiele jest do zrobienia. Pytając „quo vadis medycyno rodzinna”, muszę zwrócić uwagę na wyzwania, które lekarze rodzinni powinni podjąć.