Spośród 2,73 miliona osób chorujących w Polsce na cukrzycę kobiety stanowią 56%, a mężczyźni pozostające 44%. Czy to oznacza, że kobiety chorują częściej na cukrzycę? Niekoniecznie, kobiety żyją statystycznie dłużej, a zdecydowana większość chorych na cukrzycę to osoby w wieku powyżej 60 lat. Różnica wynika więc raczej z krótszego życia mężczyzn. Jednak specyfika objawów, przebiegu i powikłań u kobiet i mężczyzn nie jest taka sama, dlatego warto przyjrzeć się im właśnie przez pryzmat płci.

Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF) szacuje, że na świecie na cukrzycę choruje około 200 milionów kobiet. Do 2040 r. ich liczba wzrośnie o ponad połowę. W związku z cukrzycą tysiące kobiet na świecie co roku doświadcza trudności w zajściu w ciążę, donoszeniu jej i urodzeniu zdrowego dziecka. Między innymi dlatego IDF zaproponowała, aby tegoroczne obchody Światowego Dnia Cukrzycy odbywały się pod hasłem, uwrażliwiającym opinię publiczną na potrzebę otoczenia kobiet z cukrzycą właściwą opieką zdrowotną. Oficjalne hasło Światowego Dnia Cukrzycy 2017 „Women and diabetes – our right to a healthy future”, w Polsce zyskało szerszy wymiar, skłaniający do przyjrzenia się różnicom w przebiegu i powikłaniach cukrzycy u obu płci. Stąd propozycja Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, aby nadać polskim obchodom Światowego Dnia Cukrzycy tytuł: „Kobieta i Mężczyzna.
Czy cukrzyca ma płeć?”

„Cukrzyca generuje wiele odrębności i okazuje się, że tak naprawdę miewa płeć. Wystarczy przytoczyć sytuację kobiety, która ma cukrzycę, a chciałaby urodzić zdrowe dziecko. Naszym zadaniem jest więc stworzenie warunków, do tego, aby mogła spełnić swoje marzenia – co bez wątpienia jest wyzwaniem dla niej, ale i dla opieki zdrowotnej. Mężczyźni z cukrzycą mają swoje odrębne problemy, na przykład związane z zaburzeniami potencji w cukrzycy – nie wstydźmy się o tym mówić. W ogóle powinniśmy myśleć i mówić w debacie społecznej o cukrzycy jak najczęściej, bo to może podnieść stan zdrowia nas Polaków” – powiedział Prof. Maciej Małecki – Prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Cukrzyca a choroby sercowo-naczyniowe

Cukrzyca stanowi jeden z głównych czynników ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia. Dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Jednak w przypadku kobiet cukrzyca znosi ochronną rolę płci i powoduje o 50% większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych niż u mężczyzn. Ryzyko zawału serca u kobiety bez cukrzycy jest znacznie mniejsze aniżeli u mężczyzny, a cukrzyca ten zdrowotny przywilej likwiduje, co wyraźnie widać szczególnie w młodszych grupach wiekowych. Dzieje się tak m.in. dlatego, bo ich naczynia krwionośne są bardziej podatne na uszkodzenia, będące pochodną cukrzycy. Co gorsze, wiele kobiet dowiaduje się, że jest chora na cukrzycę, dopiero po przebytym zawale serca. Także w przypadku udaru, u kobiet przebiega on ciężej i powoduje większy deficyt neurologiczny. „Szacuje się, że w przypadku kobiet cukrzyca zwiększa 3-5 krotnie ryzyko zgonu sercowo-naczyniowego. Sporym problemem jest nieco inny obraz kliniczny przebiegu choroby niedokrwiennej u kobiet. Odmienne niż u mężczyzn objawy, powodują niedoszacowanie ryzyka i później wdrożone zalecenia profilaktyczne i samo leczenie” – mówi Prof. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz – Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Cukrzyca a otyłość
Specjaliści nie mają wątpliwości, że na dramatyczny wzrost zachorowań na cukrzycę typu 2, jaki obecnie obserwujemy na całym świecie, ogromny wpływ ma epidemia otyłości. Szczególnie groźna dla zdrowia jest otyłość brzuszna, której towarzyszy wysoki poziom cholesterolu i inne zaburzenia lipidowe. Badania pokazują, że u osób otyłych cukrzyca występuje nawet 7 razy częściej niż u osób o prawidłowej masie ciała. O ile jeszcze 20 lat temu zarówno nadwaga, jak i otyłość występowała w Polsce częściej wśród kobiet, to w ciągu ostatnich kilkunastu lat ten trend uległ odwróceniu. Dane GUS z 2016 r. pokazują, że kobiety z nadwagą i otyłością stanowią 45,7% ogółu Polaków, podczas gdy w przypadku mężczyzn ten odsetek wzrasta do 62,2%. „W ramach Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków staramy się m.in. promować profilaktykę, walczyć z nadwagą i otyłością wśród pacjentów i ich rodzin – kobiet i mężczyzn z naszego Stowarzyszenia. Od profilaktyki zależy czy będziemy mogli zahamować, zmniejszyć rozwój cukrzycy typu 2. To jest bardzo dużo pracy, aby pokazać jak zmiana stylu życia: aktywność fizyczna i zbilansowana dieta może uchronić nas – społeczeństwo przed tą trudną chorobą i wspomóc leczenie pacjenta z cukrzycą dodając odpowiednią terapię” – powiedziała Pani Anna Śliwińska – Prezes Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków.

Cukrzyca a prokreacja
Kobiety chorujące na cukrzycę typu 1 i planujące ciążę, powinny być pod staranną opieką medyczną już na etapie jej planowania. Cukrzyca nie tylko utrudnia zajście w ciążę, ale powoduje także, że ciąża obarczona jest wyższym ryzykiem powikłań u matki, a także może mieć wpływ na zdrowie dziecka. Niezbędne jest przede wszystkim wyrównanie i utrzymanie prawidłowej glikemii oraz pozostawanie pod stałą kontrolą diabetologa. Osobnym problem jest tzw. cukrzyca ciężarnych. U wielu kobiet podczas ciąży, na skutek zmian hormonalnych, jakie towarzyszą ciąży, występuje nietolerancja węglowodanów. Nierozpoznana w porę lub źle leczona cukrzyca w ciąży stanowi bezpośrednie zagrożenie zarówno dla matki, jak i dziecka. Znacznie rzadziej wspomina się o wpływie cukrzycy mężczyzn na zdolności prokreacyjne mężczyzn. Tymczasem cukrzyca jest częstą przyczyną zaburzeń potencji u mężczyzn. Dzieje się tak na skutek uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów penisa za sprawą wysokiego poziomu cukru we krwi. Wysoka glikemia ma także negatywny wpływ na libido. Cukrzyca jest też coraz częściej wymieniana jako przyczyna niepłodności męskiej. Problem bezpłodności dotyczy głównie młodych mężczyzn chorujących na cukrzycę typu 1.

Profilaktyka cukrzycy bez względu na płeć
Jeśli sama cukrzyca może mieć różny przebieg i powodować odmienne powikłania u kobiet i mężczyzn, to zasady profilaktyki pozostają nieodmiennie te same, bez względu na płeć. Aktywność fizyczna, odpowiednio zbilansowana dieta oraz regularna kontrola poziomu cukru we krwi. Pamiętajmy, że na 2,73 miliona Polaków, którzy chorują na cukrzycę 26% nie jest tego świadoma.

W wielu krajach opieka diabetologiczna poczyniła postępy, co oznacza, że udaje się utrzymywać zdiagnozowaną chorobę pod kontrolą i nie dopuszczać do groźnych powikłań. Jednak nigdzie nie udało się zahamować wzrostu liczby nowych zachorowań. To stawia przed całym systemem opieki diabetologicznej jeszcze większe wyzwanie. Fundamentem skutecznego przeciwdziałania chorobie, w zgodnej opinii ekspertów,  powinno być połączenie zdrowszego trybu życia ludności, szerszej edukacji pacjentów, lepszego kształcenia lekarzy oraz łatwiejszego dostępu do nowoczesnych terapii i sprzętu. Nie bez znaczenia dla powstrzymanie rozprzestrzeniania się choroby byłoby także wdrożenie kompleksowego systemu badań przesiewowych oraz systemu rejestrowania przypadków cukrzycy.