Kwas foliowy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3, witamina D, żelazo, jod, wapń, magnez – to niezwykle istotne składniki, a w trakcie ciąży podaż na nie znacznie się zwiększa. Pokrycie tego wzrastającego zapotrzebowania samą dietą jest niezwykle trudnym zadaniem, dlatego suplementację powinna rozważyć każda kobieta planująca ciążę oraz w niej będąca. Jednak zarówno ich niedobór, jak i nadmiar może być groźny dla zdrowia oraz rozwoju płodu, dlatego przed rozpoczęciem przyjmowania suplementów przeznaczonych dla ciężarnych zawsze należy skonsultować się z lekarzem.

 

Kwas foliowy już przed planowaną ciążą 

 

Warto pamiętać, że poprzez prawidłowe żywienie w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka przyszła mama, już od momentu poczęcia, ma realny i długotrwały wpływ na jego zdrowie teraz i w przyszłości. W tym czasie młody organizm bardzo intensywnie się rozwija, dlatego odpowiednia dieta, bogata w niezbędne składniki odżywcze, jest niezwykle istotna. Ważna jest również suplementacja. Już przed planowaną ciążą najistotniejsza jest suplementacja kwasu foliowego (witaminy B9). Bierze on udział w procesie wytwarzania kwasów nukleinowych, niezbędnych do prawidłowego podziału komórek rozwijającego się płodu . Odpowiedni poziom witaminy B9 w organizmie jest szczególnie ważny w pierwszych tygodniach ciąży, podczas procesu organogenezy (kształtowania się narządów dziecka) . Jego deficyt może przyczynić się m.in. do powstania wrodzonej wady cewy nerwowej u dziecka (bezmózgowia lub przepuklin oponowych i oponowo-rdzeniowych) . Codziennie, przez co najmniej 6 tygodni przed planowanym poczęciem, przyszła mama powinna przyjmować 400 µg (mikrogramów) kwasu foliowego  (i kontynuować jego przyjmowanie do końca drugiego trymestru ciąży). Przyjmowanie witaminy B9 zabezpiecza także przed przedwczesnym porodem . Jak wynika z badań, niestety zaledwie co czwarta kobieta w Polsce przyjmuje zalecaną dawkę kwasu foliowego w postaci suplementu przed ciążą.

 

Kwasy omega 3 niezbędne w ciąży

 

Szczególne zapotrzebowanie na wielonienasycone kwasy tłuszczowe występuje w okresie ciąży, zwłaszcza w III trymestrze. W tym czasie istotną rolę odgrywa kwas dokozaheksaenowy (DHA), który, dostarczany organizmowi w odpowiednich ilościach, wpływa na prawidłowy rozwój mózgu i wzroku nienarodzonego dziecka, zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia porodu przedwczesnego i depresji poporodowej . Minimalne zapotrzebowanie na DHA w ciąży wynosi 200 mg/dobę, w związku z tym Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego oszacował dobowe zapotrzebowanie kobiet ciężarnych na wielonienasycone kwasy tłuszczowe na poziomie 200-300 mg DHA dziennie . W przypadku niskiego spożycia ryb (tłuste ryby, takie jak makrela, łosoś, śledź i sardynki, są najbogatszym źródłem omega 3) można rozważyć dawkę 400-600 mg DHA dziennie.

 

Dla układu kostnego i nie tylko – witamina D 

 

Witamina D (cholekalcyferol) bierze udział w utrzymaniu homeostazy mineralnej, wykazuje istotny wpływ na rozwój układów: kostnego, odpornościowego, nerwowego, mięśniowego oraz krążenia, a także na funkcjonowanie trzustki i kontrolę metabolizmu węglowodanów . Odpowiedni poziom tego hormonu w ciąży jest niezbędny nie tylko dla prawidłowego rozwoju płodu, ale ma znaczenie również dla zdrowia ciężarnej. Niedobór witaminy D może prowadzić m.in. do obniżonej masy kostnej, krzywicy oraz wielu innych powikłań zdrowotnych u dziecka, a jednocześnie u ciężarnej może skutkować m.in. zakażeniami, cukrzycą ciążową, rzucawką przedporodową, przedwczesnym porodem czy zakończeniem ciąży drogą cesarskiego cięcia . Według stanowiska Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie suplementacji podczas ciąży dawką witaminy D rekomendowaną dla ciężarnych jest 800-1000 IU/d . W praktyce dawka powinna być ustalana przez lekarza indywidualnie do potrzeb pacjentki, po uprzednim badaniu stężenia witaminy D we krwi. Warto pamiętać o suplementacji witaminy D także po porodzie. W Polsce bardzo powszechny jest jej niedobór u dzieci – jak pokazują wyniki badania Instytutu Matki i Dziecka, aż 75% niemowląt w wieku od 5. do 12. miesiąca życia i aż 94% dzieci po 1. roku życia otrzymuje z dietą niewystarczającą ilość witaminy D. 

 

Kompozycja witamin i składników mineralnych 

 

Lekarz prowadzący powinien poinformować ciężarną o konieczności suplementacji i przepisać witaminy i składniki mineralne w odpowiednich dawkach. W okresie ciąży szczególnie ważne, poza wspomnianą witaminą D, są witaminy A oraz E. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A podczas ciąży wynosi 1250 µg, natomiast na witaminę E – 15-19mg . Niedobory tych witamin występują jednak rzadko, a ich przedawkowanie może być bardzo niebezpieczne dla płodu. 

 

Dla rozwoju płodu ważne są również składniki mineralne w odpowiednich dawkach (zapotrzebowanie dzienne kobiety ciężarnej):

 

• Żelazo – 27 mg ;

• Wapń – 1000-1300 mg ;  

• Magnez – 200-1000 mg ;

• Jod – 150-200 µg (w okresie planowania ciąży zaleca się suplementację jodku potasu w dawce 50 µg na dobę) . 

Bardzo ważne jest dostarczanie ich w zalecanej ilości ? wraz z pożywieniem lub ewentualnie dzięki suplementom diety. Jednak preparaty suplementacyjne powinny być stosowane ściśle według zaleceń lekarza.

Najważniejsze aspekty suplementacji w ciąży 

• Lekarz, na podstawie wyników badań krwi pacjentki, powinien ustalać indywidulaną, optymalną dla ciężarnej i dziecka suplementację.

• Suplementacja powinna być uzupełnieniem zbilansowanej diety.

• Bez konsultacji lekarskiej ciężarna nie powinna przyjmować jednocześnie kilku preparatów, w których występują te same witaminy i składniki mineralne. 

• Suplementacja powinna być dostosowana do trymestru ciąży, ponieważ zapotrzebowanie na składniki odżywcze zmienia się na kolejnych etapach ciąży.

 

Szczegółowe informacje na temat suplementacji w okresie znajdują się w Poradniku Żywienia Kobiet w Ciąży Instytutu Matki i Dziecka.